5 Adımda Strateji: Heyecan mı Hesap mı?
5 Adımda Sağlam Yatırım Stratejisi: Heyecan Değil, Hesap Kazandırır
Yeni bir arazi…
Yeni bir atölye…
Yeni bir ürün fikri…
Yeni bir projeye başlamak her zaman heyecanlıdır. Fakat soğukkanlı olunmazsa sonuç çoğu zaman aynıdır:
Heyecan biter, borç kalır.
Gerçek şu:
Doğru strateji, “projeye başlamak”tan önce gelir.
Kazma kürekten önce kâğıt kalem gerekir.
Aşağıdaki 5 adım, ister 50 tavukla başlayın, ister çini atölyesi kurun, ister küçük bir mandıra ya da dijital bir platform deneyin; hepsi için uygulanabilir bir iskelet sunuyor. Bu çerçeve, hem sahadaki çiftlik tecrübemin, hem kurumsal projelerin, hem de Nar Atlası’na giderken biriktirdiğim strateji notlarının ortak özeti.
1. Adım: “Neyi Değil, Neden?” Sorusuyla Başla
Strateji, “Hangi işe girsem?” sorusuyla başlamaz.
Asıl soru şudur:
“Neden bu işe girmek istiyorum?”
Kendine dürüstçe sor:
Öncelikli motivasyonun para kazanmak mı?
Şehirden çıkmak, hayat tarzını değiştirmek mi?
Yoksa yıllardır yaptığın hobi’yi işe çevirmek mi?
Bu iş senin için ana iş mi olacak, yoksa yan gelir mi?
3 yıl sonra bu projeyi nerede görmek istiyorsun?
Büyümüş bir işletme mi?
Yoksa seni yormayan, düzenli ama sınırlı gelir getiren sakin bir model mi?
Bu sorulara net cevap vermeden hazırlanacak hiçbir fizibilite, Excel tablosu, iş planı seni gerçekten korumaz. Çünkü strateji, sadece “Ne kadar kazanırım?” değil;
“Bu iş hayatımda nereye oturacak?” sorusuna verilen cevaptır.
Kendine kısa, yazılı bir yatırım tezi çıkar:
“Bu işe şu kadar sermayeyle giriyorum.”
“Bu işten yılda şu aralıkta gelir bekliyorum.”
“Bu modeli en az şu kadar süre denemeyi göze alıyorum.”
Bu netlik, ileride karar alırken duygusal savrulmaları azaltır.
Zorlandığında “Neden başlamıştım?” sorusunun cevabını tekrar önüne koyar.
2. Adım: Kaynak ve Kapasiteni Acımasızca Masaya Koy
İkinci adım, hayali değil gerçeği görmek.
Şu soruları yazmadan ilerleme:
Ne kadar sermayen var?
Hazır nakit, satılabilir varlıklar, kredi limiti, hibe imkânı…
Bu işe ne kadar zaman ayırabilirsin?
Haftada 10 saat mi, her gün tam zaman mı?
Bilgi ve tecrüben ne seviyede?
Sıfırdan mı başlıyorsun, yoksa alanda 5–10 yıllık pratiğin var mı?
Bu yolda tek misin, yoksa ekip/ortak/aile desteği var mı?
Her proje, kaynak uyumuna göre ya canlanır, ya da çöker.
10.000 tavukluk bir çiftlik için sermaye, bakım, işçilik ve zaman yoksa,
o model senin için doğru model değildir.Aynı şey çini atölyesi, e-ticaret operasyonu, mandıra veya dijital platform için de geçerli.
Kendine şu başlıkları netleştir:
“Bu işe aylık ne kadar para bağlayabilirim ve gerekirse kaybetmeyi göze alırım?”
“Haftada kaç saatimi ayırabilirim?”
“Hangi becerilerim güçlü (üretim, satış, dijital, muhasebe…), hangilerinde dış desteğe muhtacım?”
“Tek başıma yürütmek zorunda mıyım, yoksa ortak / kooperatif / ekip modeli daha mı akıllıca?”
Kaynak–hedef uyumsuzsa, yaptığın şey strateji değil, hayal kurmaktır.
Strateji, “bir gün olmak istediğin sen”e göre değil, “şu anki sen” ile uyumlu modeli seçmektir.
3. Adım: Riskleri ve Senaryoları İsmiyle Koy (Ekonomik, Sosyal, Coğrafi)
“Bu işte risk var mı?” sorusunun cevabı her zaman aynıdır:
Var.
Asıl önemli soru şudur:
“Hangi riskler var ve bunlara ne kadar tahammülüm var?”
Ekonomik riskler
Fiyat dalgalanmaları, enflasyon, maliyet artışları
Kur riski (ithal yem, ekipman, enerji vb.)
Satışların yavaşladığı veya tamamen durduğu dönemler
Sosyal riskler
Aile içi uyumsuzluk, eş/ortaklarla çatışma
Köy/çevre baskısı, “herkesin bildiği masallar” ile yön değiştirme
Yalnızlık, tükenmişlik; şehirden köye geçerken yaşanabilecek adaptasyon şoku
Coğrafi / Operasyonel riskler
Su kaynakları, iklim, don, dolu, kuraklık, aşırı yağış
Bölgenin pazara, lojistiğe, kargoya, şehre uzaklığı
Elektrik kesintisi, yol durumları, altyapı eksiklikleri
Güvenlik, işçi bulma zorluğu
Bunlara bir de zaman ve mevsim boyutunu ekle:
Yılın hangi ayları en verimli, hangi ayları en zor?
Durgun sezonda neyle ayakta kalacaksın?
Bu işin “nakit akışı çukuru” hangi dönem?
Stratejik düşünmek, “risk yokmuş gibi davranmak” değildir.
Tam tersine;
Risklerin adını koymak,
Olası etkisini görmek,
Önlemini tasarlamak
Ve gerektiğinde “burada frene basacağım nokta budur” diyebilmektir.
Basit ama etkili bir çalışma yap:
En az 3 senaryo yaz: İyi – Orta – Kötü
Her senaryo için sor: “Bu durumda ne yaparım, nereye kadar tolere ederim?”
Böylece ilk rüzgârda savrulmak yerine, bilinçli esnekliğe sahip olursun.
4. Adım: Üretimi Değil, Pazarı Merkeze Al
En çok duyduğumuz cümlelerden biri şudur:
“Üretelim, nasılsa satarız.”
Bu cümle, stratejinin öldüğü yerdir.
Doğru soru şudur:
“Kime, nerede, hangi kanallardan, hangi hikâyeyle satacağım?”
Aşağıdaki başlıklar daha başlamadan netleşmeli:
Hedef müşteri kim?
Şehirli orta sınıf mı?
Yerel bakkal / kasap / restoran mı?
Online tüketici mi?
“Sağlıklı / izlenebilir gıda” arayan niş bir kitle mi?
Rakipler kim?
Aynı ürünü satan kooperatifler mi var?
Büyük markalar, pazar yerleri ne yapıyor?
Kendi bölgendeki üreticiler nasıl konumlanmış?
Senin farkın ne olacak?
Fiyat mı?
Kalite mi?
Özgün hikâye mi?
Hız ve hizmet seviyesi mi?
Coğrafi işaret, özel üretim, sınırlı seri gibi unsurlar mı?
Satış kanalların neler olacak?
Sadece “eş dost + Instagram” mı?
Yoksa:
Kooperatifler
Fiziksel noktalar (bakkal, restoran, butik dükkân)
Pazar yerleri
Abonelik / paket modelleri
İhracat / gurbetçi pazarı gibi farklı kanallar da devrede mi?
Başlamadan önce en azından şu cümleyi kurabiliyor olmalısın:
“Şu ürünü, ilk 6 ayda ağırlıklı olarak şu kanallardan, şu profildeki insanlara, şu hikâyeyle satmayı planlıyorum.”
Stratejisiz girişim, “üretim odaklı” olmaya meyillidir ve genelde duvara çarpar.
Sağlıklı strateji ise “pazar odaklıdır”:
Önce müşteriyi, sonra ürünü ve yatırımı tasarlar.
Nar Atlası da tam bu yüzden yalnızca “nerede ne üretilir?” sorusuyla değil;
“Bu üretimi kime, hangi kanaldan, hangi mantıkla ulaştırırsın?” sorusuyla birlikte düşünmeyi hedefliyor.
5. Adım: Yol Haritası, Eşikler ve Güncelleme Mekanizması Kur
Strateji kağıtta güzel durur; sahada iş görebilmesi için yol haritası ve güncelleme mekanizması gerekir.
Başlamadan önce üç şeyi mutlaka yazılı hale getir:
a) Başlangıç Fazı (0–6 Ay)
Ne kadar para harcayacaksın?
Hangi altyapıyı kuracaksın?
Küçük sera mı, atölye mi, depo mu, ekipman mı?
Bu dönemde neyi test ediyor olacaksın?
Ürünün kendisi mi, pazar tepkisi mi, kendi dayanıklılığın mı?
b) Değerlendirme Eşikleri
ay (veya belirlediğin tarihte) hangi göstergelere bakıp:
“Devam”
“Format değiştir, küçült / daralt”
“Burada durmak en doğrusudur”
diyeceksin?
Örneğin:
Aylık satış adedi
Tekrar eden müşteri sayısı
Birim kâr ve toplam kâr
Kendi zaman maliyetin (saat / gün)
Yorgunluk – mutluluk – motivasyon dengesi
c) Güncelleme ve Büyütme Kriterleri
Hangi durumda ölçeği büyüteceksin?
Hangi durumda ürün veya kanal çeşitlendirmesine gideceksin?
Hangi durumda “Bu ölçek şu an için ideal, büyütürsem bozarım” deyip bilinçli olarak küçük kalacaksın?
Strateji, “bir kere yazılıp duvara asılan kutsal metin” değildir; canlıdır.
Piyasa değişir,
Sen değişirsin,
Hayat koşulların değişir.
Önemli olan, panikle değil;
daha önce belirlediğin eşiklere bakarak güncelleme yapmaktır.
Doğru strateji şöyle çalışır:
Başlamadan önce:
**“Ne yapacağım ve ne yapmayacağım?”**ı netleştirir.Yol boyunca:
“Bu plan hâlâ mantıklı mı?” sorusunu düzenli sorar.Bazı projeleri bilinçli şekilde büyütür,
bazılarını ise bilinçli şekilde küçük tutar veya kapatır.
Son Söz: Sadece Çok Çalışmak Yetmez
Tarımda, hayvancılıkta, zanaatte, dijital projelerde…
Ortak cümle hep aynı:
“Çok çalıştık ama olmadı.”
Çoğu zaman eksik olan şey “çok çalışmak” değil.
Eksik olan, başlamadan önce kurulmuş sağlam bir stratejik çerçeve:
Neden yapıyorum?
Hangi kaynakla yapıyorum?
Hangi risklere ne kadar tahammülüm var?
Kime, hangi kanaldan satacağım?
Ne zaman “devam”, ne zaman “dur” diyeceğim?
“5 Adımda Doğru Yatırım Stratejisi” dediğimiz bu iskelet seni mucizeye taşımayacak; ama şunu sağlayacak:
Gereksiz yere batmaktan koruyacak,
Denemek istediğin işleri daha kontrollü yapmanı sağlayacak,
Aynı emeği, çok daha akıllı kullanmana yardımcı olacak.
Özetle:
Emek çok değerli.
Ama emek + strateji, gerçekten hayat değiştirebilir.
Nar Atlası’nın derdi de tam burada başlıyor:
İnsanların sadece çalışmasını değil, doğru yerde, doğru modelle, doğru stratejiyle çalışmasını mümkün kılacak bir yol haritası çıkarmak.